Τα χαρακτηριστικά της ανθρώπινης βάδισης διαφοροποιούνται σημαντικά από άνθρωπο σε άνθρωπο καθώς σχετίζονται με παράγοντες όπως η ψυχολογική και η σωματική κατάσταση του ατόμου. Από μελέτες στο χώρο της κινησιολογίας προκύπτει ότι η κίνηση στον άνθρωπο εκδηλώνεται κυρίως στα πόδια και στη λεκάνη ενώ τα υπόλοιπα μέλη του σώματος συμβάλλουν στη διατήρηση της ισορροπίας κατά τη διάρκεια της βάδισης με χαρακτηριστικό παράδειγμα την κίνηση των χεριών.
Γράφει η Αναστασία Καφετζή Κλινική Κινησιοθεραπεύτρια - Δημοσιογράφος
Η ανάλυση της βάδισης απαιτεί μια εξειδικευμένη διαγνωστική τακτική η οποία στηρίζεται στην πλήρη κατανόηση των φυσιολογικών μηχανισμών της κίνησης του ανθρώπινου σώματος και περιλαμβάνει τον έλεγχο: της ισορροπίας στην όρθια θέση, του μήκους των κάτω άκρων, του μήκους και της διάρκειας του βήματος, της ταχύτητας της βάδισης, του εύρους της βάσης στήριξης και της κίνησης των άνω άκρων.
Η βάδιση είναι μια περιοδική επαναληπτική κίνηση ενώ και τα δύο πόδια κατά την διάρκεια της βάδισης επαναλαμβάνουν τις ίδιες κινήσεις. Κύκλος βάδισης ορίζεται ως η περίοδος από την επαφή της πτέρνας του ενός ποδιού, έως την επόμενη επαφή στο έδαφος της φτέρνας του ίδιου ποδιού.
Η φυσιολογική βάδιση είναι μια σειρά ελεγχόμενων και περιοδικών κινήσεων που μεταφέρουν το κέντρο βάρους του ανθρώπινου σώματος σε μια διαδρομή με το μικρότερο δυνατό ενεργειακό κόστος. Κατά τη φυσιολογική βάδιση το κεφάλι είναι όρθιο, οι ώμοι είναι ίσιοι στο ίδιο ύψος μεταξύ τους, ο κορμός είναι κατακόρυφος, τα άκρα κινούνται διαγώνια – αντίθετο χέρι, αντίθετο πόδι, τα βήματα είναι συγχρονισμένα και ίδιου μήκους, η κλίση της λεκάνης είναι τη μία πρόσθια και την άλλη οπίσθια και το σώμα συνολικά ταλαντεύεται κατακόρυφα.
Φυσιολογική Βάδιση
-
Ο ΚΥΚΛΟΣ ΒΑ∆ΙΣΗΣ
Ο κύκλος βάδισης αποτελείται από δύο φάσεις:
1) τη φάση στήριξης
2) τη φάση αιώρησης
Η ΦΑΣΗ ΣΤΗΡΙΞΗΣ
Αυτή η φάση παρέχει την σταθερότητα στο βάδισµα και χωρίζεται σε τρία στάδια.
-
Επαφή της φτέρνας – Φάση Επαφής : Είναι µια θέση διπλής στήριξης µε τη φτέρνα του πρώτου ποδιού και τα δάκτυλα του άλλου στο έδαφος. Στο υποστηριζόµενο µέλος το ισχίο κάµπτεται περίπου 30-35º, το γόνατο εκτείνεται µε τον άκρο πόδα σε ορθή γωνία και η φτέρνα είναι σε επαφή µε το πάτωµα. Το βάρος του σώµατος είναι πίσω από το πρώτο πόδι.
-
Στήριξη Αιώρηση – Μέση φάση: Μέση στήριξη άκρου ποδός επίπεδου στο έδαφος. Το σώµα µεταφέρεται προς τα εµπρός πάνω στο υποστηριζόµενο µέλος, µε το ισχίο σε έκταση και τον άκρο πόδα σταδιακά να τοποθετείται σταθερά στο έδαφος. Το γόνατο είναι σε ελαφρά κάµψη όταν η βάδιση γίνεται σε επίπεδο έδαφος. Αυτό είναι µια σταθερή θέση.
-
Προώθηση : Η φτέρνα σηκώνεται και καθώς το σώµα µετακινείται προς τα εµπρός στο σταθερό µέλος, το ισχίο υπερεκτείνεται µε έσω στροφή και προσαγωγή. Το γόνατο εκτείνεται και εδώ είναι το τέλος της φάσης στήριξης και η αρχή της φάσης αιώρησης.
Η ΦΑΣΗ ΑΙΩΡΗΣΗΣ
-
Επιτάχυνση. Η φτέρνα µε το ταλαντευόµενο µέλος σηκώνεται ακόµη περισσότερο και υπάρχει έντονη επαφή µεταξύ των δακτύλων µε το έδαφος, για να προωθηθεί το σώµα προς τα εµπρός. Η προς τα εµπρός ορµή παρέχεται από την αντίδραση του εδάφους µε την ενέργεια της ώθησης. Το ισχίο κάµπτεται και κινείται σε έξω στροφή. Αυτή η στροφή µεταφέρεται προς τα κάτω στο γόνατο και στον άκρο πόδα. Η λεκάνη-κορµός τη στιγµή που τα δάκτυλα αποµακρύνονται από το έδαφος, στρέφεται προς τα εµπρός 6-8º στο ισχίο του υποστηριζόµενου µέλους. Αυτό είναι απαραίτητο για την αποτελεσµατική επιµήκυνση του µέλους για να επιτρέψει ένα πρόσθιο βήµα να γίνει στη διεύθυνση της κίνησης. Η λεκάνη-κορµός ¨πέφτει¨ περίπου στις 5º καθώς το βάρος µεταφέρεται στο αντίθετο µέλος. Η κάµψη του ισχίου και του γόνατος είναι απαραίτητη για το ταλαντευόµενο µέλος για να καλύψει το έδαφος, καθώς κινείται προς τα εµπρός.
-
Μέση αιώρηση: Καθώς το αιωρούµενο µέλος κινείται προς τα εµπρός, ξεπερνά το στηριζόµενο µέλος.
-
Επιβράδυνση :Το ισχίο κάµπτεται περισσότερο και το γόνατο εκτείνεται. Ο άκρος πόδας είναι σε ουδέτερη θέση. Καθώς η φτέρνα αγγίζει το έδαφος, σταδιακά κινείται σε πελµατιαία κάµψη από την ελεγχόµενη ενέργεια των ραχιαίων καµπτήρων. Η όλη ενέργεια µειώνεται καθώς το µέλος κινείται ξανά στη φάση στήριξης. Έτσι, όλες οι κινήσεις της λειτουργίας του κάτω άκρου συνεργάζονται µαζί σε µια άρτια συντονισµένη κίνηση για να επιτευχθεί το βήµα.
Μερικά παραδείγματα ανώμαλων προτύπων βάδισης:
Υπάρχουν πολλοί τύποι προτύπων βάδισης. Ο φυσικοθεραπευτής – Κινησιοθεραπευτής είναι εκπαιδευμένος να τα αναγνωρίζει και να προσφέρει στρατηγικές για τη μεγιστοποίηση της ασφαλούς βάδισης.
Ανταλγικό βάδισμα: Όταν κάποιος κουτσαίνει για να αποφύγετε τον πόνο στις δομές που φέρουν βάρος (ισχίο, γόνατο, αστράγαλος).
Ημιπληγική βάδιση: Περιλαμβάνει κάμψη του ισχίου λόγω αδυναμίας απομάκρυνσης των δακτύλων από το δάπεδο (πτώση ποδιού).
Σπαστικό βάδισμα: Τα πόδια συγκρατούνται κοντά μεταξύ τους και κινούνται με άκαμπτο τρόπο, συχνά λόγω τραυματισμών του κεντρικού νευρικού συστήματος.
Ψαλιδωτή βάδιση: Τα πόδια σε ελαφρά κάμψη στα ισχία και τα γόνατα, δίνοντας την εμφάνιση υπόκλισης, με τα γόνατα και τους μηρούς να χτυπούν ή να διασταυρώνονται σε μια ψαλιδωτή κίνηση. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τα πόδια να διασταυρώνονται καθώς ο ασθενής βαδίζει. Τα βήματα είναι μικρά και η βάδιση αργή, με μεγάλη δυσκολία.
Δίκροτο βάδισμα: Λόγω πτώσης του άκρου ποδός ο βηματισμός γίνεται σηκώνοντας το πόδι ψηλά, ώστε να μην χτυπούν τα δάκτυλα στο έδαφος και στη συνέχεια της κίνησης το κατεβάζει, οπότε επειδή ακουμπούν τα δάκτυλα πρώτα στο έδαφος και μετά η φτέρνα, ακούγεται διπλός ήχος (‘‘κρότος’’).
Καλπαστικό βάδισμα: Όταν υπάρχει αμφοτερόπλευρο δίκροτο βάδισμα. Ο ασθενής έχει αδυναμία ραχιαίας κάμψης στις ποδοκνημικές και για να αποφύγει την πρόσκρουση των δαχτύλων στο έδαφος κάμπτει υπέρμετρα τα ισχία και τα γόνατα. Αφορά ασθενείς με παράλυση του πρόσθιου κνημιαίου.
Παρεγκεφαλιδικό αταξικό βάδισμα: Χαρακτηρίζεται από αστάθεια, χωρίς συντονισμό, με ευρεία βάση στήριξης και τα πόδια με στροφή προς τα έξω (όπως του μεθυσμένου).
Αθετωσικό βάδισμα ή χορεία: Ο ασθενής βαδίζει στριφογυρίζοντας τον κορμό και τα κάτω άκρα του σα να χορεύει. Στα αρχικά στάδια, περπατά με χωλότητα γιατί το πόδι του στρίβει προς τα μέσα. Αργότερα, ο βηματισμός του γίνεται δύσκολος λόγω των στροφικών κινήσεων του κορμού και των αλλεπάλληλων δυστονικών συσπάσεων στα κάτω άκρα.
Χήνειο βάδισμα: Ο ασθενής βαδίζει πραγματοποιώντας ταλαντεύσεις του κορμού από πλευρά σε πλευρά. Στην ορθοστάτιση είναι χαρακτηριστική η οσφυική λόρδωση και η έντονη διάταση των κοιλιακών μυών. Αφορά ασθενείς με μυοπάθειες.
Παράλυση τετρακεφάλου: Είναι χαρακτηριστικό του ασθενούς που σκύβει προς το εμπρός για να γίνει διάταση των ισχιοκνημιαίων ώστε να τραβήξουν το σκέλος προς τα πίσω. Συγχρόνως χτυπά το πέλμα προς τα κάτω.
Παράλυση πελματιαίων καμπτήρων: Ο ασθενής βαδίζει με μεγάλη ραχιαία κάμψη στην ποδοκνημική καθώς και στο γόνατο. Στηρίζεται λιγότερο χρόνο στο πάσχον σκέλος ενώ ο τετρακέφαλος αναγκάζεται να αναλάβει μεγαλύτερο έργο λόγω του ότι δε βοηθιέται από τον γαστροκνήμιο στο τράβηγμα της κνήμης προς τα πίσω.
Παρκινσονικό βάδισμα: χαρακτηρίζεται από μικρά συρτά και επιταχυνόμενα βήματα, χωρίς να αιωρεί τα άνω άκρα και με κάμψη του κορμού προς τα μπρος (‘‘σαν να κυνηγάει το κέντρο βάρους του σώματός του’’).
Παράδειγμα σε παρκισονικό Βάδισμα:
Αταξικό βάδισμα: ο ασθενής βαδίζει με τα κάτω άκρα στην άρθρωση του ισχίου σε απαγωγή μεγαλώνοντας τη βάση στήριξης του και το βάδισμα του συνοδεύεται από ταλαντεύσεις του κορμού και υπέρμετρες πλάγιες παρεκκλίσεις. Αφορά ασθενείς με διαταραχές της φυσιολογικής λειτουργίας της παρεγκεφαλίδας και προβλήματα ισορροπίας.
Παράδειγμα σε αταξικό Βάδισμα :
Δρεπανοειδές βάδισμα: Ο ασθενής βαδίζει με το κάτω άκρο να βρίσκεται σε έκταση και η ποδοκνημική σε πελματιαία κάμψη ενώ παράλληλα στο άνω άκρο και η άρθρωση του ώμου βρίσκεται σε προσαγωγή και έσω στροφή και ο αγκώνας σε κάμψη. Ο ασθενής διαγράφει ημικύκλιο με το κάτω άκρο ανασηκώνοντας ελαφρά την λεκάνη με αποτέλεσμα το πέλμα του να σέρνεται στο έδαφος. Είναι το χαρακτηριστικό βάδισμα του ημιπληγικού και αφορά κυρίως ασθενείς μετά απο εγκεφαλικό επεισόδιο.
Παράδειγμα σε Δρεπανοειδές Βάδισμα:
Βάδισμα Trendelenburg ή παράλυση μέσο γλουτιαίου: Η αδυναμία των μυών του ισχίου και των γλουτιαίων μυών αναγκάζει τον ασθενή να γέρνει στο πλάι την ώρα της βάδισης. Η παράλυση αυτή οδηγεί σε πτώση της λεκάνης προς τη μεριά του υγιούς ποδιού όταν αυτό αιωρείται.
Παράδειγμα σε παράλυση μέσο γλουτιαίου:
-
Άλλες αιτίες που μπορούν να προκαλέσουν διαταραχές στη βάδιση
Πολλοί παράγοντες μπορεί να προκαλέσουν διαταραχές στη βάδιση. Επίσης διαφορετικοί παράγοντες παίζουν καθοριστικό ρόλο ανάλογα και με τον τύπο της παθολογικής βάδισης. Μερικές από τις κυριότερες αιτίες είναι:
-
Αρθρίτιδα των αρθρώσεων του ποδιού
-
Χονδρομαλάκυνση της επιγονατίδας
-
Διαταραχή μετατροπής (ψυχολογική διαταραχή)
-
Προβλήματα του άκρου ποδός (κάλλος, τύλος, είσφρηση όνυχος, σπίλος, πόνος, δερματικό έλκος, οίδημα, σπασμοί)
-
Κάταγμα ή τραυματισμός
-
Αιμοφιλία
-
Ενέσεις σε μύες που προκαλούν πόνο στο πόδι ή τους γλουτούς
-
Λοίμωξη
-
Ανισοσκελία
-
Μυοσίτιδα
-
Έσω κνημιαίο σύνδρομο
-
Τενοντίτιδα
-
Στενά ή άβολα παπούτσια
ΜΕΡΙΚΕΣ ΠΑΡΑΜΟΡΦΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΚΡΟΥ ΠΟ∆ΟΣ
-
ΙΠΠΟΠΟ∆ΙΑ
Η ιπποποδία συχνά είναι αποτέλεσµα της αποτυχίας της πτέρνας να έρθει σε επαφή µε το έδαφος κατά τη διάρκεια της βάδισης. Παρόλα αυτά, πιο κεντρικές ανωµαλίες όπως η σύσπαση της κάµψης γόνατος ή του ισχίου µπορούν επίσης να σηκώσουν την πτέρνα από το έδαφος. Αντιστρόφως, µερικά άτοµα µε ιπποποδία µπορούν να φέρουν την πτέρνα στο έδαφος επιτρέποντας στην κνήµη να γύρει προς τα πίσω και υπερεκτείνοντας το γόνατο.
-
ΒΛΑΙΣΟ ΠΟ∆Ι
Το βλαισό πόδι είναι χαρακτηριστικό στην σπαστική διπληγία. Όταν ο σφιχτός αχίλλειος τένοντας τραβάει επάνω το πίσω µέρος του άκρου πόδα, το πόδι θα “σπάσει” στο µέσο τµήµα του στην απόπειρά του να προσαρµοστεί στην πελµατιαία κάµψη και ακόµα θα διατηρήσει το πόδι επίπεδο στο πάτωµα κατά τη διάρκεια της φάσης στήριξης. Στη διπληγία το πόδι “σπάει” σε βλαισό. Το γεγονός αυτό δε συµβαίνει τόσο λόγω οποιασδήποτε υπερδραστηριότητας των περοναίων, αλλά περισσότερο λόγω της φτωχής υποστήριξης από τον οπίσθιο κνηµιαίο. Το πόδι κινείται σε απαγωγή και κλίνει να είναι σε έξω στροφή.
-
ΡΑΙΒΟ ΠΟ∆Ι
Πολλοί άνθρωποι µε ηµιπληγία παρουσιάζουν ραιβοιπποποδία. Η αδυναµία των έξω στροφέων δεν είναι γενικά υπεύθυνη για τη ραιβότητα στην εγκεφαλική παράλυση. Ενώ µπορεί να συµβεί δευτερογενώς από την σπαστικότητα των οπίσθιων µυών της κνήµης καθώς η υπαστραγαλική άρθρωση κινείται σε µία προσπάθεια να κάνει ραχιαία κάµψη ενάντια στον σφιχτό αχίλλειο τένοντα, τις περισσότερες φορές συµβαίνει από την υπερδραστηριότητα των έσω στροφέων, κυρίως λόγω της σπαστικότητας του οπίσθιου και πρόσθιου κνηµιαίου.
-
ΒΛΑΙΣΟ ΜΕΓΑΛΟ ∆ΑΚΤΥΛΟ
