Ως έγκαυμα ορίζεται η καταστροφή του δέρματος ή των βλεννογόνων, που προκαλείται από την επίδραση διαφόρων παραγόντων, όπως θερμότητα, ηλεκτρικό ρεύμα, χημικές ουσίες.
Σέβη Στεφανή Κλινική Φυσικοθεραπεύτρια
Τα εγκαύματα είναι μια βαριά συστηματική νόσος που εκτός από την καταστροφή του δέρματος διαταράσσουν τη λειτουργία ολόκληρου του οργανισμού απειλώντας συχνά την ίδια τη ζωή του εγκαυματία.
Τα βαριά εγκαύματα συχνά έχουν σαν αποτέλεσμα την εκδήλωση σοβαρών επιπλοκών όπως:
Μη ανατάξιμη εγκαυματικής καταπληξία.
Οξεία αναπνευστική ανεπάρκεια.
Σύνδρομο ΑLT ΑRDS.
Σηπτική καταπληξία.
Σύνδρομο πολυοργανικής ανεπάρκειας.
Στην εγκαυματική νόσο πολύ σημαντικό ρόλο παίζει η σωστή εκτίμηση και η έγκαιρη αντιμετώπιση του εγκαύματος.
Όταν οι εγκαυματίες εκτιμηθούν και αντιμετωπιστούν κατάλληλα, επανέρχονται σε ένα μεγάλο ποσοστό στην ενεργό δράση και επανεντάσσονται σύντομα στο κοινωνικό περιβάλλον.
Η αντιμετώπιση εγκαυμάτων κατά την οξεία φάση καθώς και η μετέπειτα πορεία τους προς την αποκατάσταση αποτελούν ένα δύσκολο και επίπονο έργο. Πολύ σημαντικό ρόλο για την επιβίωση αλλά και την αποκατάστασή του παίζει η ιδιαιτερότητα του χώρου νοσηλείας (κατάλληλη ΜΕΘ. ΜΑΦ. εγκαυμάτων), οι συνυπάρχουσες κακώσεις (τραύμα κ.τ.λ.) η συνύπαρξη εισπνοής αερίων (εισπνευστικό έγκαυμα), η ηλικία καθώς και τα συνοδά προβλήματα.
Τον τελευταίο αιώνα έχει επιτευχθεί μεγάλη πρόοδος στην θεραπευτική και χειρουργική διαχείριση των εγκαυμάτων. Η σημαντική αύξηση των ποσοστών επιβίωσης δείχνει πως πρέπει να εστιάσουμε στη βελτίωση των λειτουργικών αποτελεσμάτων.
Οι εγκαυματίες που επιβιώνουν συνήθως αντιμετωπίζουν προβλήματα όπως:
Μόνιμες ουλές.
Μειωμένο εύρος κίνησης.
Μυϊκή αδυναμία.
Περιορισμένη λειτουργική ικανότητα.
Ψυχοκοινωνικά προβλήματα.
Τα παραπάνω έχουν σημαντικές επιδράσεις στην ομαλή επιστροφή τους σε καθημερινές
δραστηριότητες (επιστροφή στο σπίτι, δουλειά, κοινωνία)
Η αποκατάσταση των ατόμων που έχουν υποστεί έγκαυμα περιλαμβάνει μια μακροχρόνια προσπάθεια που απαιτεί αφοσίωση από την διεπιστημονική ομάδα τόσο στο νοσοκομείο αλλά και αργότερα κατά την επιστροφή του ασθενούς στο σπίτι, στη δουλειά
Οι στόχοι στην αποκατάσταση των εγκαυματιών είναι σύνθετοι και αφορούν:
Πρόληψη πρόσθετων/βαθύτερων τραυματισμών.
Γρήγορη επούλωση.
Διατήρηση ενεργητικής/παθητικής ROM.
Πρόληψη μόλυνσης.
Πρόληψη απώλειας λειτουργικότητας δομών.
Γρήγορη λειτουργική αποκατάσταση
Ο ρόλος του φυσικοθεραπευτή
Ο ρόλος του φυσικοθεραπευτή για την επίτευξη των παραπάνω είναι σημαντικός.
Η πρώιμη έναρξη της αποκατάστασης είναι απαραίτητη για την μεγιστοποίηση των λειτουργικών αποτελεσμάτων. Ο πόνος και η ψυχολογική δυσφορία που νιώθει ο εγκαυματίας έχουν τεράστιο αντίκτυπο στη συνεργασία μεταξύ ασθενή και φυσικοθεραπευτή. Η κατανόηση και η ενθάρρυνση συμβάλλουν στην προσέγγιση του φυσικοθεραπευτή προς τον ασθενή.
Η σημασία της άμεσης έναρξης φυσιοθεραπευτικής αποκατάστασης θα πρέπει να γίνεται αντιληπτή από τον ασθενή από την πρώτη στιγμή.
Η Φυσικοθεραπευτική αποκατάσταση χωρίζεται σε 3 φάσεις την οξεία, την υποξεία, και την χρόνια αποκατάσταση.
Η αποκατάσταση των εγκαυματιών περιλαμβάνει μια συνεχόμενη και απαιτητική προσπάθεια μέχρι να επιτευχθεί η ίαση.
Ανάλογα με το μέγεθος αλλά και τη σοβαρότητα του εγκαύματος η Φυσικοθεραπευτική αποκατάσταση μπορεί να διαρκέσει από λίγες μέρες έως και μήνες η και χρόνια Α. Φυσικοθεραπευτική στόχοι κατά την οξεία φάση
Ο φυσικοθεραπευτής πρέπει να λάβει υπόψιν του τις μεταβολικές αλλαγές που πραγματοποιούνται κατά την οξεία φάση.
Οξεία φάση φλεγμονής.
Πόνος.
Οίδημα ( Η εξέλιξη του οιδήματος οριστικοποιείται τις πρώτες 36 ώρες. )
Ο υπερμεταβολισμός ολοκληρώνεται τις πρώτες πέντε ημέρες.
Πραγματοποίηση πρόωρης σύνθεσης και ανασχηματισμός κολλαγόνου.
Οι φυσιοθεραπευτικές παρεμβάσεις κατά την φάση αυτή θα πρέπει να στοχεύουν:
Πρόληψη επιπλοκών.
Μείωση οιδήματος ιδιαίτερα όταν υπάρχει κίνδυνος επίδρασης στην περιφερική
κυκλοφορία η τους αεραγωγούς.
Πρόληψη αγκυλώσεων, ρικνωτικών ουλών, συμφύσεων.
Πρόληψη παραμορφώσεων / Απώλειας εύρους κίνησης.
Προστασία, προώθηση επούλωσης.
Για να επιτευχθούν τα παραπάνω θα πρέπει να εφαρμοστούν τεχνικές αποκατάστασης όπως:
Ακινητοποίηση.
Τοποθετήσεις κορμού και μελών σε κατάλληλες ανατομικές θέσεις
Νάρθηκες.
Θέσεις ξεκούρασης / ανάπαυσης.
Καθημερινό φυσιοθεραπευτικό πρόγραμμα κατά την οξεία φάση
Ένα πρόγραμμα αποκατάστασης θα πρέπει να περιλαμβάνει:
- Αναπνευστική φυσικοθεραπεία.
Η αναπνευστική φυσικοθεραπεία σκοπό έχει την καλύτερη λειτουργία των πνευμόνων και των
ανώτερων αναπνευστικών οδών καθώς και τον καθαρισμό τους από συσσωρευμένες εκκρίσεις.
Στην αναπνευστική φ/θ ο φυσικοθεραπευτής εκμεταλλεύεται τη βαρύτητα σε συνδυασμό με άλλες τεχνικές στοχεύοντας στην πρόκληση του βήχα έτσι ώστε να απομακρυνθούν οι επικρίσεις από τους πνεύμονες.
- Ασκήσεις μυϊκής αντλίας.
Οι ασκήσεις μυϊκής αντλίας παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στην βελτίωση κυκλοφορίας των κάτω άκρων σε ασθενής που παραμένουν στο κρεβάτι για μεγάλο χρονικό διάστημα.
- Θεραπευτικές ασκήσεις.
Οι θεραπευτικές ασκήσεις θα πρέπει να ξεκινούν από την πρώτη μέρα εισαγωγής του εγκαυματία. Θα πρέπει να γίνονται δύο φορές την ημέρα σε όλες τις αρθρώσεις των άνω και κάτω άκρων. Παθητικές διατάσεις θα πρέπει να γίνονται σε όλες τις αρθρώσεις για όσο διάστημα ο ασθενής δεν μπορεί να εκτελέσει κινήσεις σε πλήρες εύρος τροχιάς.
- Ηλεκτρικός ερεθισμός.
Ο ηλεκτρικός ερεθισμός χρησιμοποιείται για τον ερεθισμό και την ενεργοποίηση μεγάλων μυϊκών ομάδων. Βοηθά στην ενδυνάμωση των μυών που έχουν υποστεί βλάβη. Επιπρόσθετα βοηθά στην βελτίωση της αιμάτωσης της περιοχής. Η θεραπεία θα πρέπει να γίνεται για 30 λεπτά, μια φορά την ημέρα
- Τοποθετήσεις / ακινητοποίηση.
- Τοποθετήσεις
Οι ασθενείς τείνουν να διατηρούν άνετες θέσεις για την αποφευχθεί ο περαιτέρω πόνος. Αλλά οι θέσεις αυτές είναι οι θέσεις που δημιουργούν αγκυλώσεις. Η κατάλληλη τοποθέτηση των ασθενών μετά από έγκαυμα αποτελεί παρέμβαση πρώτης γραμμής και είναι ο κατάλληλος τρόπος για την αποφυγή των αγκυλώσεων . H επιλογή σωστής τοποθέτησης θα πρέπει να αρχίζει όσο πιο γρήγορα γίνεται και να συνεχίζεται σε όλη τη μετέπειτα διαδικασία της θεραπείας.
Η τοποθέτηση θα πρέπει να πραγματοποιείται σε συνδυασμό με την εφαρμογή ασκήσεων διατήρησης ROM, διαφορετικά μια παρατεταμένη σταθερή θέση θα οδηγήσει σε μειωμένη ROM και αγκυλώσεις. Η σωστή τοποθέτηση του ασθενή μπορεί να επιτευχθεί μέσω διάφορων τρόπων συμπεριλαμβανομένων τη χρήση μαξιλαριών, Ακινητοποίηση μετά από χειρουργική αποκατάσταση. Η ακινητοποίηση και οι περιορισμοί λειτουργικότητας των τμημάτων του σώματος που έχουν υποστεί έγκαυμα θα πρέπει να επιβληθούν μετά από βλάβες που έχει υποστεί το δέρμα.
Για την επιβολή της ακινητοποίησης χρησιμοποιούνται κατάλληλες θέσεις τοποθέτησης η και νάρθηκες. Η ακινητοποίηση θα πρέπει να διαρκεί όσο το δυνατόν λιγότερο. μαξιλαριών με αφρό, νάρθηκες, ιμάντες συγκράτησης.
O χρόνος ακινητοποίησης μετά από το χειρουργείο εξαρτάται από το είδος των δερματικών μοσχευμάτων που τοποθετήθηκαν. Σύμφωνα με την τελευταία βιβλιογραφία ο μέγιστος χρόνος ακινητοποίησης εξαρτάται από το είδος των μοσχευμάτων.
Διαχείριση οιδήματος
Τις πρώτες πέντε ημέρες μετά από σοβαρό έγκαυμα έχουμε την εμφάνιση σοβαρού οιδήματος.
Για την πρόληψη και τον περιορισμό των οιδημάτων πολύ σημαντικό ρόλο παίζουν :
Το κρεβάτι που νοσηλεύεται ο ασθενής. Κατάλληλα κρεβάτια είναι τα κρεβάτια τα οποία έχουν την ικανότητα να γυρίζουν τον ασθενή προς όλες τις κατευθύνσεις.
Ανάρροπη θέση
Τοποθετήσεις Κατά τη φάση του οιδήματος πολύ μεγάλη προσοχή θα πρέπει να δοθεί στα οιδήματα προσώπου και τραχήλου γιατί υπάρχει κίνδυνος απόφραξης αεροφόρων οδών. Οπότε απαιτείται συνεχής παρακολούθηση SAT, βρόγχου φωνής, επίπεδο συνείδησης.
Υδροθεραπεία
Η υδροθεραπεία γίνεται για την ανακούφιση από τη φαγούρα και τον πόνο, ενώ βοηθά ταυτόχρονα στη βελτίωση της ROM και της καρδιοαναπνευστικής λειτουργίας. Η υδροθεραπεία πραγματοποιείται σε ειδικά διαμορφωμένους χώρους σε ΜΑΦ και ΜΕΘ εγκαυμάτων
Στόχος της υδροθεραπείας είναι:
Καθαρισμός και αντισηψία της εγκαυματικής επιφάνειας και γενικά ο ευπρεπισμός του ασθενούς. Η απομάκρυνση των αποκολλημένων εσχαρών, και επικρίσεων και των αντισηπτικών.
Η ελάττωση και η τροποποίηση των μικροβιακών αποικιών. Η επιτάχυνση της διαδικασίας κοκκίωσης και επούλωσης του εγκαύματος.
Η διατήρηση του εύρους κίνησης και η διευκόλυνση της κινησιοθεραπείας.
Δημιουργία ευεξίας στον ασθενή.
Η υδροθεραπεία πραγματοποιείται σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο.
Ο ασθενής εμβυθίζεται σε μια μεγάλη μπανιέρα η οποία περιέχει αποστειρωμένο νερό μέσα στο οποίο προστίθεται αφρίζων αντισηπτικό διάλυμα. Κατά την διάρκεια της υδροθεραπείας πραγματοποιείται σχολαστικός καθαρισμός καθώς και ασκήσεις φυσικοθεραπείας.
Β. Φυσικοθεραπευτικοί στόχοι κατά την υποξεία φάση.
Κατά τη φάση αυτή τη επούλωση των πληγών και η γενική κατάσταση του ασθενούς έχουν βελτιωθεί σημαντικά. Οι ασθενείς είναι σε θέση να αντέξουν σχετικά υψηλότερης έντασης ασκήσεις. Το θεραπευτικό πρόγραμμα θα πρέπει να επικεντρωθεί στη βελτίωση της συνολικής ικανότητας. Οι θεραπείες θα πρέπει να συντονιστούν σύμφωνα με τις απαιτήσεις επιστροφής στην εργασία, το σχολείο, στις καθημερινές δραστηριότητες.
Η ύπαρξη μετεγκαυματικών ουλών απαιτεί μια σημαντική και συνεχόμενη προσπάθεια για την αποκατάσταση τους.
Οι στόχοι της αποκατάστασης σε αυτή τη φάση είναι:
Εκπαίδευση ROM.(τροχιά κίνησης)
Επανάκτηση μυϊκής δύναμης.
Επανεκπαίδευση βάδισης.
Εκπαίδευση ΑDLS.
Διαχείριση μετεγκαυματικών ουλών.
Ο φυσικοθεραπευτής επικεντρώνεται στην εφαρμογή ασκήσεων ενδυνάμωσης οι οποίες θα αποκαταστήσουν την κινητικότητα και την λειτουργικότητα. Στην περίπτωση που υπάρχουν ακόμα περιορισμοί της ROM, προτεραιότητα του είναι η αποκατάσταση των ελλειμμάτων κίνησης, παρά η αύξηση της δύναμης, επειδή οι φυσιολογικοί υγιείς μύες είναι αδύνατο να παρέχουν τη δύναμη που απαιτείται για την προετοιμασία εξόδου του ασθενούς από το νοσοκομείο, σχεδιάζεται και οργανώνεται και το πρόγραμμα αποκατάστασης του ασθενούς στο σπίτι.
Το πρόγραμμα αυτό περιλαμβάνει ασκήσεις αποκατάστασης, λειτουργικότητας, νάρθηκες, διαχείριση ουλών, και η χρονική διάρκεια του, εξαρτάται από τις ανάγκες του κάθε ασθενή.
Γ. Φυσικοθεραπευτικοί στόχοι σε εξωτερικούς ασθενείς (μετα την έξοδο από το νοσηλευτικό ίδρυμα)
Σε γενικές γραμμές η πιο δύσκολη στιγμή για ασθενείς με εγκαύματα είναι 1-2 χρόνια μετά τον τραυματισμό. Παρά το γεγονός ότι οι ασθενείς παίρνουν εξιτήριο από το νοσοκομείο, εξακολουθούν να χρειάζονται μακροχρόνιες θεραπείες αποκατάστασης και παρακολούθησης.
Το θεραπευτικό πρόγραμμα σε αυτή τη φάση περιλαμβάνει:
Σχέδιο παρακολούθησης.
Ασκήσεις ROM και ενδυνάμωσης για βελτίωση φυσικής λειτουργικής κατάστασης.
Εκπαίδευση ΑDLS. (Βασικές καθημερινές δραστηριότητες).
Διαχείριση μετεγκαυματικών ουλών.
Περιοδική αξιολόγηση της λειτουργικής κατάστασης και αναπροσαρμογή του θεραπευτικού προγράμματος.
Επανορθωτική χειρουργική αποκατάσταση αν χρειαστεί
Επιστρέφοντας ο ασθενής στο σπίτι, ο φυσικοθεραπευτής ίσως να χρειαστεί να προβεί σε εργονομικές παρεμβάσεις του σπιτιού ή και του χώρου εργασίας. Αυτό αποσκοπεί στην διευκόλυνση του ασθενή, έτσι ώστε να έχει εύκολη πρόσβαση στο σπίτι και τη δουλειά και να είναι ανεξάρτητος.
Μεγάλη έμφαση σε αυτό το στάδιο αποκατάστασης δίνεται στις φυσιολογικές κοινωνικές και ψυχολογικές επιπτώσεις που έχει το έγκαυμα.
Η λειτουργική ανεξαρτησία του ασθενή αποτελεί τον κύριο μακροχρόνιο στόχο, με κύριο μέλημα, το άτομο να γίνει πάλι ικανό ώστε να μπορεί να εκτελεί καθημερινές δραστηριότητες (δουλειά, σχολείο), να ενταχθεί στο κοινωνικό σύνολο, να αποδεχθεί τη νέα του εμφάνιση.
Παράγοντες οι οποίοι μπορεί να περιορίσουν τον εγκαυματία και να μην μπορεί να είναι ανεξάρτητος στην εκτέλεση καθημερινών δραστηριοτήτων είναι:
Μειωμένη ROM.
Μειωμένη επιδεξιότητα.
Αδυναμία δυσκολία ορθοστάτισης / βάδισης.
Πόνος.
Μειωμένη δύναμη και αντοχή.
Σε γενικές γραμμές η πιο δύσκολη στιγμή για ασθενείς με εγκαύματα είναι 1-2 χρόνια μετά τον τραυματισμό. Παρά το γεγονός ότι οι ασθενείς παίρνουν εξιτήριο από το νοσοκομείο, εξακολουθούν να χρειάζονται μακροχρόνιες θεραπείες αποκατάστασης και παρακολούθησης.
Το θεραπευτικό πρόγραμμα σε αυτή τη φάση περιλαμβάνει:
Σχέδιο παρακολούθησης.
Ασκήσεις ROM και ενδυνάμωσης για βελτίωση φυσικής λειτουργικής κατάστασης.
Εκπαίδευση ΑDLS. (Βασικές καθημερινές δραστηριότητες).
Διαχείριση μετεγκαυματικών ουλών.
Περιοδική αξιολόγηση της λειτουργικής κατάστασης και αναπροσαρμογή του θεραπευτικού προγράμματος.
Επανορθωτική χειρουργική αποκατάσταση αν χρειαστεί.
Ένα καλά οργανωμένο πρόγραμμα χρόνιας αποκατάστασης εγκαυμάτων περιλαμβάνει:
Νάρθηκες για την προστασία των επανορθωτικών παρεμβάσεων και τη διαχείριση των παραμορφώσεων.
Τα ενδύματα πίεσης τα οποία είναι κατασκευασμένα για μακροχρόνια χρήση, σε συνδυασμό με φύλλα σιλικόνης για περιοχές με υπερτροφικές ουλές.
Ένα τυπικό Πρόγραμμα ασκήσεων στο σπίτι:
Ασκήσεις ROM
Ενδυνάμωση
Εκπαίδευση δεξιοτήτων
Επανεκπαίδευση αισθητικότητας
Το έγκαυμα είναι η πιο βαριά κάκωση από την οποία επιβιώνει ο άνθρωπος.
Αν και πρόκειται για τραύμα που αφορά τοπικά το δέρμα και τους υποκείμενους ιστούς, εν τούτοις ανάλογα με τη σοβαρότητα του έχει επιπτώσεις σε όλο τον οργανισμό, είναι δηλαδή μία συστηματική νόσος.
Η θεραπεία τους όμως δεν τελειώνει με την ενδονοσοκομειακή τους νοσηλεία αλλά απασχολεί πλήθος ειδικών στην αντιμετώπιση εξωτερικών ασθενών, τόσο κατά τη φάση της επούλωσης όσο και κατά τη φάση των απώτερων επιπλοκών.
Το έγκαυμα είναι δεύτερο σε συχνότητα αιτία θανατηφόρου τραύματος μετα από τα ατυχήματα με δίκυκλα. Τα αίτια των εγκαυμάτων είναι: Θερμικά, Χημικά ,Ηλεκτρικά, Ακτινικά, Τριβής.
Οι πληθυσμοί που κινδυνεύουν περισσότερο είναι νεαροί έφηβοι, παιδιά μικρότερα από 15 ετών και ηλικιωμένοι.
Ένα αποτελεσματικό σύστημα πρόληψης εγκαυμάτων θα πρέπει να περιλαμβάνει:
Την εκπαίδευση.
Την ενημέρωση.
Την ασφάλεια στο σπίτι, την εργασία, τους χώρους αναψυχής.
Την νομική επιτήρηση επικίνδυνων δραστηριοτήτων και εξοπλισμών.
Η πρόληψη είναι η καλύτερη θεραπεία.
Τα αποτελέσματα μακροχρόνιων ερευνών με σκοπό την πρόβλεψη και των δυσκολιών με τις οποίες θα έρθουν αντιμέτωποι οι εγκαυματίες κατά τη διάρκεια της μετέπειτα ζωής τους, έχουν δείξει ότι απαιτείται μια στενή συνεργασία μεταξύ εξειδικευμένων θεραπευτικών κέντρων αποκατάστασης εγκαυμάτων και κατάλληλων έμπειρων θεραπειών και θεραπευτών. .
Ευτυχώς σήμερα όλα και μεγαλύτερος αριθμός ασθενών με εκτεταμένα και σοβαρά εγκαύματα καταφέρνει να επιβιώσει. Για την αποκατάσταση αυτών των ασθενών απαιτείται μια μακροχρόνια προσπάθεια
ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ
Disseldorp,L.M., Nieuwenhuis,M.K.,Van Baar,M.W.,Mouton,L.J., 2011, Physical fitness in people after
burn injury:A systematic review.Arch.Phys.Med Rhabil. 92:1501-1509
Esselman P.C., 2007, Burn Rehabilitaion: An Overview.Arch Phys Med Rehabil, 88(12):3-6
Okhovatian F., 2007, Zoubine N. A comparison between two burn rehabilitation proyocols. Burns,
(33):429-434
Procter Fiona., 2010, Rehabilitation of the burn Patient. Indian J. Plast Surg., 43 (suppl): S101 – S113
Kamolz, L.P., Kitzinger, H.B., Karle, Band Frey, M., 2009, The treatment of hand burns. Burns,
35(3):327-337
Sherghiou M, Mc Laughlin A., 2005, Rehabilitation of the burned hand. In. Mc Cauleg R, editor.
Functional and aesthetic reconstruction of burned Patients. Boca Ratbu (FL): Taylor and Francis, 489-
519
Pape, S.A., Judkins, K., Settle, J.D. Burns: the first five days: international edition 2nd ed., Hull: Smith
and Nephew Healthcare Ltd.
Parats J, Stockton K, Plaza A, Muller M, Boots R., 2012, Intensive exercise after thermal injury
improves physical, functional and phychological aoutcomes. J. Trauma acute care Surg., 73: 186 -194
